مروری بر مواد پوشش‌دهنده (استحکام‌بخش‌های سطحی) در حفاظت سنگ‌های تاریخی و فرهنگی

آثار سنگی و محوطه‌های سنگی با قدمت چند هزارساله از جمله میراث جهانی تخت جمشید، پاسارگاد و کنگاور همواره در معرض تخریب هستند و در صورت عدم رسیدگی علمی و سنجیده در اسرع وقت امکان از هم‌پاشیدگی برخی از آن‌ها محتمل است. یکی از شاخه‌های حفاظت آثار تاریخی که در راستای صیانت و حفظ آنها از طریق مداخله بسیار اهمیت دارد، استحکام‌بخشی است. استحکام‌بخشی توسط موادی که عموماً در صنعت به عنوان پوشش‌دهنده شناخته شده‌اند، سبب افزایش مقاومت‌های مکانیکی سطحی می‌شود. درمان‌های استحکام‌بخشی به دلیل عدم برگشت‌پذیری خود و احتمال ایجاد اثرات نا‌مطلوب، از مخاطره آمیزترین اقدامات حفاظتی در حوزه آثار تاریخی هستند. بدین ترتیب، شناخت و انتخاب صحیح ماده در بقای عمر اثر بسیار اهمیت دارد، زیرا در صورت عدم شناخت ماده و اثرات جانبی آن، گاه ممکن است اثرات سوء آن بیش از مزایایش باشد. از این رو، با توجه به نقصان وجود اطلاعات کافی به زبان فارسی در زمینه انواع مواد مورد استفاده‌ی حوزه حفاظت سنگ برای مرمت‌کنندگان آثار تاریخی و همچنین عدم دانش کافی در مورد سازوکار عمل استحکام‌بخش‌ها و مزایا و معایب آن‌ها، ضروری است تا موادی که در حال حاضر در زمینه استحکام‌بخشی سنگ‌های تاریخی مورد استفاده و مقبول هستند را از طرق مطالعات مروری، معرفی کرده و عملکرد و خصوصیات آنها شرح داده شوند تا بدین ترتیب این پژوهش در راهبرد اهداف حفاظتی در حوزه آثار تاریخی کمک‌رسان باشد. استحکام‌بخش‌ها از لحاظ ماهیت شیمیایی به سه دسته آلی، معدنی و آلی- معدنی تقسیم‌بندی می‌شوند. استحکام‌بخش‌های آلی عموماً برای تمامی سنگ‌ها با جنسیت‌های مختلف کاربرد دارند اما استحکام‌بخش‌های معدنی برای سنگ‌ها با خصوصیات مشخصی تجویز شده‌اند.